Podział liryki ze względu na sposób uobecniania się podmiotu lirycznego
| Liryka | Forma wypowiedzi | Charakterystyka | Objaśnienia |
| Bezpośrednia | 1. os. l. poj. ("ja") | Podmiot liryczny ujawnia wprost swe myśli i przeżycia, nie usiłując ich obiektywizować; forma najbardziej typowa dla liryki | Liryka osobista: podmiot liryczny sugeruje, że jest tożsamy z autorem zewnętrznym (adresat ma wrażenie, że to autor wprost przedstawia swe uczucia) Liryka roli: podmiot liryczny wypowiada się, udając postać historyczną lub mitologiczną. Liryka maski: podmiot liryczny wypowiada się, udając przdmiot, zwierzę, ideę ogólną itp. |
| Pośrednia | 3. os., (niekiedy bezosobowo lub jako dialog) | Podmiot liryczny pozostaje mniej lub bardziej ukryty; świat przedstawiony jest ukazywany jako autonomiczny, ale w sposób bardziej emocjonalny niż w epice i dramacie. | Liryka opisowa: osobista perspektywa ujawniona jest w sposobie opisywania przedmiotów, zdarzeń, krajobrazu. Liryka sytuacyjna: korzysta z narracji lub dialogu, tworząc sceny lub fabuły, w których występują bohaterowie różni od podmiotu lirycznego. |
| Podmiotu zbiorowego | 1. os. l. mn. ("my") | Podmiot liryczny występuje jako "my"; najczęściej jest to grupa osób związana wspólnym odczuwaniem; odbiorca ma wrażenie, że autor zewnętrzny wypowiada się w imieniu wielu osób w tym i w jego własnym. | |
| Inwokacyjna (liryka apelu) | w 2. os. | Podmiot liryczny występuje jawnie kierując swą wypowiedź do określonego adresata i to ów adresat (mniej lub bardziej określona osoba, grupa osób, personifikacja pewnej idei itp.) stanowi ośrodek wypowiedzi (liryczny "ty") | |
Podział liryki ze względu na sposób uobecniania się podmiotu lirycznego
| Typ liryki | Temat | Typowe gatunki | Przykłady |
| Miłosna | Miłość jako zjawisko lub też konkretne przeżycie miłosne związane z określoną osobą | Erotyki: zbiorowa nazwa dowolnych utworów o tematyce miłosnej. | Adam Mickiewicz "Niepewność" (Gdy cię nie widzę, nie wzdycham, nie płaczę...) |
| Refleksyjno- -filozoficzna | Istota bytu, los człowieka, możliwość poznania świata, zagadnienia etyczne, przekonania światopoglądowe. | Różne gatunki, ale raczej o dłuższym formacie wiersza (rzadko krótsze niż 11-zgłoskowiec) | Jan Kochanowski, "Pieśń IX" (Nie porzucaj nadzieje, jakoć się kolwiek dzieje...) Czesław Miłosz "Traktat moralny" |
| Religijna | Bóg, obrzędowość religijna, nadprzyrodzony cel życia. | Hymn, pieśń, psalm. | "Bogurodzica", kolędy. |
| Patriotyczno- -obywatelska | Dobro wspólne, troski i problemy całości społeczeństwa, naród. | Często gatunki podniosłe, pieśni i formy dłuższe, z pogranicza epiki. | Maria Konopnicka "Rota"; Jan Kochanowski "Pieśni wtóre. Pieśń XIV" (Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie...) |
| Agitacyjno- -polityczna | Cele działania określonej grupy ludzi, mobilizywonie do określonych zachowań. | Różne gatunki podniosłe, np. pieśni, a również dość często satyryczne. | Władysław Broniewski "Bagnet na broń" |
| Autotema- tyczna | Poeta, czynności poetyckie, poezja (jej istota i rola), utwór poetycki, język poetycki, język poetycki. | Różne gatunki, ale częściej formy krótkie (elementy spotykane np. w poemacie dygresyjnym). | Horacy "Exegi monumentum"; Wisława Szymborska "Radość pisania" |
źródło: stylistyka.aun.pl
